| Lo reis enrics denglaterra si tenía assis en bertran de born de dins autafort. el combatía abses edeficis que molt li uolia gra(n) mal. Car el crezia que tota la guerra quel reis ioues sos filz la uia facha qen bertrans lail agues faita far e per so era uengutz denant autafort per lui desiritar. El reis daragon ue(n)c en lost del rei enric denant autafort. Ecant bertrans osaub si fo molt alegres quel reis da- ragon era en lost per so quel era sos amics espe- cials. el reis daragon si mandet sos messatges dinz lo castel qen bertrans li mandes pan e |
Lo reis Enrics d’Englaterra si tenia assis en Bertran de Born de dins Autafort. E·l combatía ab ses edificis que molt li volia gran mal, car elcrezia que tota la guerra que·l reis Ioves sos fils l’avia facta qu’En Bertrans la il agues faita far, e per so era vengutz denant Autafort per lui desiritar. El reis d’Aragon venc en l’ost del rei Enric denant Autafort, e cant Bertrans o saub si fo molt allegre qu’el reis d’Aragon era en l’ost per so quel era sos amics especials. El reis d’Aragon si mandet sos messatges dinz lo castel q’EnBertrans li mandes pan, |
| uin ecarn et el sil en mandet assatz. eper lo messatge per cui el mandet los prese(n)z el li mandet pregan quel fezes si quel fezes mu- dar los edificis efar traire en autra part. q(ue)l murs on il ferion era totz rotz. et el p(er) gran auer del rei enric el li dis tot so quen bertra(n)s lauia mandat adir. el reis enrics si fetz met- re del edificis plus en aquella part on saup quel murs era rotz efon lo mursades per ter- ra el castels pres en bertrans ab tota sa gen fon menatz al pabaillon del rei enric. el re- is lo receup molt malt. El reis enrics sil dis. bertran bertran uos auetz dig que anc la meitatz del uostre sen nous ac mestier nu- lls temps. Mas sapchatz quara uos a el ben mestier totz. Seigner dis enbertrans el es be(n) uers queu odissi edissi ben uertat. El reis dis eu cre ben quel uos sia aras faillitz . Ecom dis lo re- is. Seigner dis enbertrans. Lo iorn quel ua- lens ioues reis uostre fillz mori eu perdi lo se(n) el saber e la conoissenssa. El reis cant auzi so qen bertrans li dis en ploran del fill. uencli granz dolors al cor de pietat. et als oills si que nois poc tener qel no(n) pasmes de dolor. E<l>quantel re uens de pasmazon. el crida edis en ploran enbertran enbertran.Uos auetz be(n) drech et es ben razos si uos auetz perdut lo se(n) per mo(n) fill. Quel uos uolia meilsqe ad ho- me del mon. Et eu per amor de lui uos quit la persona. elauer. el uostre castel. Euos ren la mia amor e la mia gracia. euos don cinc cenz marcs dargen per los dans que uos auetz receubutz. Enbertran sil cazec als pes refer rent li gracias emerces. Elreis ab tota la soa ost sen anet. Enbertrans can saup quel reis daragon lauía faita si laida fellonia fon mo- lt iratz ab lo rei na(n)fos. E si sabia comel era uengutz al rei enric esser soudadiers loga- ditz. esabia com lo rei daragon era uenguz de paubra generation de carlades duncastel que anom carlat q(ue) es en la seingnoria del comte de rodes en peire de carlat quera sei- gner del castel per ualor e per proessa si p(re)s per moiller la comtessa da millau quera ca- seguda en eretat. efinac un fill que fo(n) ua- lens e pros. e conquis lo comtat de proensa. Et us sos fils si conquis lo comtat de barsa- lona. et ac nom raimon berengier . lo qu- als co(n)quis lo regissme daragon. efo lo p(re)- |
vin e carn, et el si.l en mandet assatz. E per lo messatge per cui el mandet los presenz el li mandetpregan qu’el fezes si qu’el fezes mudar los edificis e far traire en autra part quel murs on il ferion era totz rotz. Et el per gran aver del rei Enric, el li dis tot so qu’En Bertrans l’avia mandat a dir. El reis Enrics si fetz metre del edificis plus en aquella part on saup quel murs era rotz e fon lo murs ades per terra e·l castels pres en Bertrans ab tota sa gen fon menatz al pabaillon del rei Enric. Elreis lo recup molt mal. El reis Enrics si·l e dis: “Bertran, Bertran, vos avetz dig que anc la meitatz del vostre sen nous ac mestier mulls temps, mas sapchatz qu’ara vos a el ben mestier totz”. “Seigner”, dis en Bertrans, “El es ben vers qu’eu o dissi, e dissi ben vertat.”El reis dis: “Eu cre ben quel vos sia aras faillitz.” E com dis lo reis:“Seigner”dis en Bertrans“lo iorn quel valens Ioves reis, vostre fillz, mori eu perdi lo sen el saber e la conoissenssa”. El reis, cant auzi so q’En Bertans li dis en ploran del fill venc li granz dolors al cor de pietat et als oills si que no is poc tener qel non pasmes de dolor. E quant el revens de pasmazon el crida e dis en ploran: “En Bertran En Bertran, vos avetz ben drech et es ben razos, si vos avetz perdut lo sen per mon fill quel vos volia meils qe ad home del mon. Et eu per amor de lui vos quit la persona, el aver, el vostre castel, e vos ren la mia amor e la mia gracia. E vos don cinccenz marcs d’argen per los dans que vos avetz receubutz”. En Bertran si·l cazec als pes referrent li gracias e merces. El reis ab tota la soa ost sen anet. En Bertrans can saup quel reis d’Aragon l’avia faita si laida fellonia fon molt iratz ab lo rei n’Anfos. E si sabia com’el era vengutz al rei Enric esser soudadiers logaditz e sabia com lo rei d’Aragonera venguz de paubra generation de Carlades, d’un castelque a nom Carlat, que es en la seingnoria del comte de Rodes, empeire de Carla, qu’era seigner del castel per valor e per proessa si pres per moiller la comtessa da Millau qu’era caseguda ed eretat. E fi nac un fill que fon valens e pros e conquis lo comtat de Barsalona et ac nom Raimon Berengier, lo quals conquis lo regissmed’Aragon e fo lopre |
| miersreisqueancfos en aragon. Et anet penre corona aroma. ecant sen tornaua e fo(n) alborcsaintdalmasel mori. et remanfero(n) netrei fil. Amfos lo quals fo reisdaragon. A- questquefetz lo mal denbertran de born. elau- tre don sancho. Elautreberrengiers de besa- udunes. esaupcomelauiatraida la filla del emperadormanuel. quel emperairelauiamandada per moiller ab granttresor et ab gran auer et ab moltonrada co(n)paignia. et losraubet de tot lauer quella domnaeilgrec auian. Ecomlesenuiet per mar marritz e conssirosedesconseillatz. ecomsosfraire san-chos la uia tota proensaecomsesperiuret p(er) lauer quel reisenrics li detcontralcomte de tolosa. edetoutasaquestasrazonsfetz en- bertrans de born lo siruentesqueditz. puois lo gens terminisfloris et sespandig.(et)cs. |
miers reis, que anc fos en Aragon. Et anet penre corona a Roma e cant s’en tornava e fon al borc Saint Dalmas, el mori et remanseron ne trei fil: Amfos. lo quals fo reis d’Aragon, aquest que fetz lo mal d’En Bertran de Born, e l’autre, Don Sancho, e l’autre Berrengiers de Besaudunes. E saup com’el auia traida la filla del emperador Manuel, quel emperaire l’aviamandada per moiller ab grant tresor et ab gran aver et ab molt onorada compaignia. Et los raubet de tot l‘aver quella domna e il grec avian. E com les enviet per mar marritz e conssiros e desconseillatz, e com sos fraireSanchos l’avia tota Proensa, e com s’esperiuret per l’aver quel reis Enrics li det contr al comte de Tolosa. E de toutas aquestsa razons fetz En Bertrans de Born lo sirventes que ditz “Puois lo gens terminis floris et s’espandig” etc. |